Verandering in A?

De kogels zijn door de kerk: Antwerpen heeft een nieuw, rechts bestuur met een programma (bestuursakkoord) en een nieuwe samenstelling van het college van burgemeester en schepenen. Ook in het district (de oude kernstad) Antwerpen werd er een merkwaardige coalitie gevormd (waarover morgen meer). Ook de linkse oppositiepartijen sp.a en PVDA beginnen zich te roeren.

Veranderingen?

De meningen over de inhoud van het bestuursakkoord lopen nogal uiteen. Terwijl de oppositie binnen de gemeenteraad spreekt over een “koud en kil beleid” (PVDA) en over “plichtjes aan de Schelde” (sp.a), wordt door nogal wat commentatoren gesteld dat de 'verandering' vrij beperkt is, want dat het 'nieuwe' beleid eerder een voortzetting inhoudt van dat van de vorige coalitie. Deze mening wordt bijvoorbeeld verwoord door de professoren Dave Sinardet en Jan Blommaert. Zo schrijft die laatste in een opiniestuk dat "de gelijkenissen met de vorige coalitie overdonderend (zijn), al ligt het voor de hand dat de waarnemers en commentatoren vooral de verschilpunten zullen zoeken en die – hoe miniem ook – als een fundamentele breuk met het verleden zullen voorstellen."

'Flinks'

Nu is het zeker zo dat het nieuwe bestuursakkoord in hoge mate een concretisering is van het denken dat Patrick Janssens uiteen zette in zijn boekje 'Voor wat hoort wat'. In dat boekje trachtte Janssens met een 'flinks' rechten-en-plichten-verhaal (vruchteloos) het gras weg te maaien voor de voeten van zijn uitdager Bart De Wever. Ook heeft Blommaert gelijk als hij verwijst naar het 'nieuwe' activeringsbeleid ten aanzien van werklozen en andere steuntrekkers en dat beleid grotendeels gelijkstelt met dat van de oude coalitie, zoals belichaamd door Monica De Coninck als toenmalig schepen van sociale zaken en voorzitter van het OCMW. Bart De Wever geeft in een televisie-interview op Canvas overigens zelf ruiterlijk toe dat hij en zijn coalitie voortborduren op “het beleid van de vorige meerderheid, waar wij overigens ook deel van uitmaakten”.

Tussenstation

Toch is daarmee de kous niet af. Er zijn wel degelijk ook grote verschillen. Zo beschouwt de nieuwe coalitie sociale steun in het algemeen slechts als een “tijdelijk” gegeven, dat steeds dient bij te dragen aan “de sociale mobiliteit”. Natuurlijk is het zo dat bijvoorbeeld een leefloon of een werkloosheidsvergoeding meestal slechts een tijdelijk karakter heeft, omdat het uiteindelijk de bedoeling is de werkloze of de bestaansonzekere aan een job te helpen. Wat echter met een sociale woning? Is het echt zo verwerpelijk dat iemand met (al dan niet) een laag inkomen in de praktijk zijn of haar hele (al dan niet actieve) leven gebruik blijft maken van die betaalbare sociale woning? Voor de nieuwe, rechtse coalitie kan dit overduidelijk niet! Volgens hen is een sociale woning slechts “een vorm van stimulans tot sociale mobiliteit ”, die “een tussenstation (kan) zijn op weg naar de reguliere markt”.

Ontwrichting

Deze opvatting getuigt niet alleen van zeer grote wereldvreemdheid. Als deze opvatting in de praktijk zou worden doorgevoerd, dan zal zij onvermijdelijk leiden tot verregaande ontwrichting van de sociale cohesie van hele stadswijken (cohesie die sowieso al als fragiel mag omschreven worden). Beeld je even in tot wat een helse permanente stoelendans dit soort ideeën aanleiding zou geven: dikwijls kansarme gezinnen, die in naam van de “sociale mobiliteit” verplicht worden hun betaalbare woning te verlaten – al dan niet omdat ze het Nederlands onvoldoende beheersen. Waar anders dan in nieuwe getto's gaan deze mensen dan terechtkomen? Is dat de manier waarop we aan integratie gaan doen? Bouwen we zo de onderlinge samenhang van onze wijken opnieuw op? Ik durf het sterk te betwijfelen.

Repressie

De rechtse coalitie weet maar al te goed dat dit ontwrichtend beleid (dat o.a. ook tot uiting komt in het totaal zinloze aangekondigde vervolgingsbeleid inzake druggebruik) uiteindelijk zal leiden tot... enorm veel sociale overlast. Die overlast willen de nieuwe bestuurders natuurlijk zoveel mogelijk in de hand houden. De nieuwbakken 'rechten-en-plichters' kiezen daartoe uitdrukkelijk voor repressie als de toe te passen 'policy of containment'. Gemeentelijke administratieve sancties (GAS-boetes) worden (nog meer) ingezet als een wapen, de politie krijgt (als enige stadsdienst!) uitdrukkelijk meer mensen en middelen toegezegd en er komt een heel arsenaal aan controles om na te gaan of iedereen wel netjes binnen de lijntjes kleurt. Terwijl Friedrich Engels van mening was dat “de staat in laatste instantie een bende gewapende mannen” is, wil het rechtse stadsbestuur in de eerste én laatste plaats deze bende gewapende mannen, nog meer dan nu al het geval is, loslaten op de stedelijke samenleving...

Cijfers

Tijdens de kiescampagne verklaarde Bart de Wever ook dat er in Antwerpen meer dan genoeg sociale woningen zijn en dat er dus geen bij hoeven te komen (ondanks een wachtlijst van meer dan 20.000 personen!). In het bestuursakkoord wordt dit standpunt klakkeloos overgenomen. Dit wordt verantwoord vanuit de vaststelling dat er in Antwerpen momenteel 11% sociale woningen zijn ten opzichte van het totale woningaanbod. Aangezien de Vlaamse regering streeft naar een gemiddelde van 10% aan sociale woningen in heel Vlaanderen, zit de stad daar dus boven. Bijgevolg hoeft er volgens de rechtse coalitie niks meer te gebeuren... Het is waar dat Antwerpen momenteel uitstijgt boven het Vlaamse streefdoel. Maar... dat Vlaamse streefdoel zelf verzinkt in het niets vergeleken met de buurlanden. In Nederland zijn er 35% sociale woningen en in Frankrijk 17%. Er mag gevreesd worden dat het de werkelijke doelstelling van de rechtse coalitie is om op termijn van 10% naar 7% sociale woningen te zakken, in de richting van het huidige Vlaams gemiddelde (dat dus het eigenlijke Vlaamse streefdoel niet eens benadert!). Als de rechtse coalitie dit zou waarmaken, dan zal daardoor het Vlaams gemiddelde aan sociale woningen nog verder achteruit gaan en zich daarmee nog verder verwijderen van het streefdoel. De woningnood zal er in elk geval niet mee bestreden worden.

Onderwijs

Hoewel de nieuwbakken onderwijsschepen Claude Marinower in een televisieinterview verklaarde dat er dringend iets moest gedaan worden aan de tekorten in het onderwijs én aan de jaarlijks terugkerende schrijnende taferelen bij het inschrijven van onderwijsplichtige (!) kinderen, is er daarover in het bestuursakkoord bitter weinig te vinden. Weliswaar zegt de nieuwe, rechtse coalitie dat “de komende 6 tot 10 jaar van levensbelang zullen zijn voor het onderwijs in Antwerpen en dus voor de toekomst van de stad”. Om die toekomst veilig te stellen wil de rechtse coalitie “een integrale netoverschrijdende aanpak” en “een Antwerps schoolpact”. Belangrijk daarbij is dat er een oplossing komt voor het tekort aan plaatsen en leerkrachten in het onderwijs (geschat wordt dat er op termijn 23.500 plaatsen voor leerlingen bij moeten komen). Erg ver komt de nieuwe coalitie echter niet. Zij beperkt zich tot de opvatting dat “de stad coördineert en pre-financiert desgevallend over de netten heen om het tekort aan plaatsen aan te pakken”. Waarmee de stadskas dus krediet zal verstrekken aan het vrije (voornamelijk katholieke) onderwijs, dat zich volgens een CD&V-blogger naar verluidt “in de handen wrijft”. De inschrijvingsproblemen in het onderwijs worden door het rechtse college dan weer doorgeschoven naar de lokale overlegplatformen...

Pedagogisch project

Het stedelijk onderwijsnet van Antwerpen heeft zoals bekend een eigen pedagogisch project. Met dat project werd maximaal ingezet op integratie en ontplooiing van de eigen capaciteiten van kansarme kinderen en jongeren. In de oorspronkelijk formatienota van Bart De Wever werd daarover onheilspellend gezegd dat “we niet langer alleen uit(gaan) van kansarme kinderen”. Deze zin als dusdanig is niet meer terug te vinden in het bestuursakkoord. Toch wil dat in het geheel niet zeggen dat de rechtse coalitie het pedagogisch project van het stedelijk onderwijs nu omarmt. Integendeel: “achterstandsgroepen” wordt een verlengde schooldag in het vooruitzicht gesteld (terwijl het precies deze groepen zijn die nu al getuigen van veel voorkomende schoolmoeheid, wat door de verlenging van de schooldag nog versterkt dreigt te worden). Verder beperkt het rechtse bestuur zich tot veel goede (?) voornemens om industrie en onderwijs beter op elkaar af te stemmen. Uiteraard eerder in functie van de noden der industrie, dan wel van pedagogische bekommernissen...

Klimaatcrisis

Nieuw is ook dat er in het bestuursakkoord zelfs geen lippendienst wordt bewezen aan het bestrijden van de klimaatcrisis en haar potentieel nefaste gevolgen. Hoewel iedereen ondertussen wel weet dat de klimaatwijziging onder meer zorgt voor een stijgende zeespiegel – waar een getijdenrivier als de Schelde toch mee de gevolgen van zal ondergaan – komt het begrip 'klimaat' in het bestuursakkoord enkel ter sprake onder de noemer 'investeringsklimaat'... Het is alsof het rechtse bestuur zich volkomen veilig waant achter de waterkeringmuur aan de Scheldekaaien. Terwijl de stad kreunt onder het fijn stof, maakt het bestuursakkoord ook daar geen woorden aan vuil. Wel zal de stad het gebruik van “houtkachels en open haarden” ontmoedigen “bij mistig weer” (het staat er écht!), zullen “voertuigen die niet voldoen aan bepaalde milieunormen” (welke?) via “nummerplaatherkenning” “zonodig beboet worden” in de hoop ze zo “te weren” “uit de kernstad binnen de Ring”. Blijkbaar gaat de rechtse coalitie ervan uit dat de lucht boven de kernstad stil zal blijven hangen en moet de bevolking in districten als pakweg Deurne of Merksem haar plan maar trekken...

Stadsschuld

Antwerpen torst zoals geweten nog steeds een grote, historische schuldenlast. Dit als gevolg van het feit dat de stad bij de fusie der gemeenten niet kon rekenen op een schuldkwijtschelding (wat bijna alle andere gefuseerde gemeenten wel verkregen). De Antwerpse schuld zelf was de prijs die de stad betaalde voor onder meer de uitbouw van de haven. Over de nog uitstaande historische schuld (momenteel nog ongeveer 1,1 miljard € waarvan jaarlijks 52 miljoen € wordt afbetaald) zegt het rechtse bestuur “tegen het einde van de legislatuur” deze “volledig weg” te willen werken. Er wordt wel niet bijgezegd hoe dat dan precies zal gebeuren. Meer nog, er wordt abstractie gemaakt van het feit dat uittredend schepen van Financiën Luc Bungeneers (sinds enige tijd óók van OpenVLD overgelopen naar N-VA) in een interview op Radio Centraal van mening was (is?) dat “de totale historische stadsschuld, inclusief de tekorten van de ziekenhuizen, maar in 2023 (zal) afbetaald zijn”. Tegen die tijd zal Antwerpen overigens een nieuwe schuldenlast hebben opgebouwd die... bijna even groot zal zijn als de oude.

Fiscaliteit

Daarom echter niet getreurd. Het stadsbestuur neemt zich immers voor “een gunstig fiscaal ondernemingsklimaat” te scheppen “in nauw overleg met de betrokken sectoren”. Eerlijk gezegd, het fiscaal ondernemingsklimaat is nu al uitzonderlijk vriendelijk voor de ondernemingen. Zo draagt de opbrengst van de belasting op drijfkracht momenteel voor slechts 6,9% bij aan de stadskas. Meer nog, het gaat hier om de enige belasting waarop een maximumplafond van 3,7 miljoen € werd ingesteld (dit vooral om BASF te 'plezieren')! Via enkele andere belastingen dragen de bedrijven daarnaast nog eens 3,65% bij aan de stadskas. Maar... de individuele belastingplichtigen (de gewone mensen, zeg maar) dragen 32,62% bij! 

Vergelijken we dit nu eens met (pakweg) buurgemeente Zwijndrecht. Daar dragen de burgers via de aanvullende personenbelasting slechts 5,23% bij, terwijl de bedrijven instaan voor 36,92% (via de belasting op drijfkracht) en 7,69% (via taksen op tanks, vergaarbakken en -bekkens).

Precies het omgekeerde van Antwerpen, dus. Werd in Zwijndrecht door de betrokken bedrijven nu alles ingepakt in kartonnen dozen om te verhuizen? Hoegenaamd niet. Waarom moeten de reeds erg gunstige belastingen voor schatrijke bedrijven in Antwerpen dan ineens nog gunstiger gemaakt worden? We zwijgen dan nog zedig over de bijzonder 'ondernemingsvriendelijke fiscaliteit' in de om de welig tierende fiscale fraude bekend staande diamantsector...

Stijlbreuk

Een andere verandering is die in de stijl. Terwijl de stijl van het vorige bestuur inderdaad omschreven mag worden als 'zakelijk' (en daardoor ook nogal afstandelijk, zoals het een koele manager als Patrick Janssens betaamt), kondigt het nieuwe, rechtse bestuur zich niet alleen aan als koud en kil, maar vooral als... gebrand op de confrontatie! Het mag dan al zo geweest zijn dat de praktische politiek van centrum-linkse en centrum-rechtse coalities weinig van elkaar verschilt (wat overigens mee de zogenoemde 'volatiliteit' van het kiezerskorps helpt verklaren), déze rechtse coalitie heeft minstens de ambitie om daar verandering in te brengen. In die zin gaat het om een breuk met wat de Brits-Pakistaanse auteur Tariq Ali “the politics of the extreme center” heeft genoemd (waarmee hij de eenvormigheid van de neoliberale centrum-politiek tracht te beschrijven). De rechtse coalitie wil expliciet het gevecht aangaan met alles wat vocaal is in de samenleving. Zo stelt Bart De Wever uitdrukkelijk dat hij “nooit interesse” heeft gehad “en ook nooit zal hebben” in wat mensen als Tom Lanoye zoal beweegt, terwijl Liesbeth Homans expliciet de vakbonden aanvalt in haar eerste grote kranteninterview. Dat is dan ook het echte doel van de rechtse coalitie in het algemeen en van de N-VA in het bijzonder: het vernietigen van het bestaande sociale weefsel én van de sociale bewegingen (wat Dominique Willaert van Victoria Deluxe in het laatste nummer van het Vlaams MarxistischTijdschrift omschrijft als “het maatschappelijk middenveld”, bestaande uit “milieu- en vredesbewegingen, vakbonden, sociaal-culturele organisaties, buurtcomités, het welzijns- en opbouwwerk, verenigingen waar armen het woord nemen, allochtone zelforganisaties, ...”).

De belangrijkste verandering

Echter, “elk nadeel heb ze voordeel”, zoals Johan Cruyff al zei. Want de belangrijkste verandering..., die is niet terug te vinden in de tekst van het bestuursakkoord. Men zal de rechtse bestuurders er ook nergens iets over horen zeggen. Die verandering is dat de band tussen (de top van) vele sociale bewegingen – niet in het minst de vakbonden! – en het stadsbestuur zo goed als volledig én eenzijdig is doorgeknipt. Het is te hopen dat de sociale bewegingen deze ongevraagde vrijheid naar waarde weten te schatten. Zich complexloos verzetten tegen de concrete uitvoering van de rechtse plannen, dát zou nog eens een vernieuwing zijn! Meer nog, laten we niet alleen hopen dat dit gebeurt. Laten we er ook daadwerkelijk voor ijveren. Om nogmaals Dominique Willaert te citeren: “Het maatschappelijke middenveld moet op zoek hoe er stedelijke allianties kunnen worden ontwikkeld rond cruciale uitdagingen m.b.t. onze toekomst”, terwijl “links-progressieve partijen het middenveld (moeten) durven uitdagen om samen een nieuw politiek project voor onze steden te ontwikkelen”. Dat is inderdaad de dubbele uitdaging die voor ons ligt!

De moeizame weg naar de oppositie

Zoals we eerder reeds schreven, was het Bart De Wever's ultieme doel om in Antwerpen 'de socialisten te verdrijven van de macht'. Daar is hij sneller in geslaagd dan hij zelf ooit gehoopt had. De verdienste daartoe komt hem echter in het geheel niet toe. Ze is louter te wijten aan de ronduit perverse machtsgeilheid van de lokale christen-democraten. Zoals Bart De Wever zelf verklaart: “Ik kon natuurlijk niet voorspellen dat CD&V afzonderlijk zou verder gaan".

Snel akkoord?

Naar eigen zeggen, ging De Wever er eind oktober vanuit dat een akkoord bereiken met de uiteindelijke gesprekspartners van OpenVLD en CD&V erg gemakkelijk ging zijn. “Over 85% kunnen we het snel eens geraken”, aldus De Wever. Snel is wel een heel rekbaar begrip. Zo duurden de gesprekken over het thema stadsontwikkeling alleen al niet minder dan 23 uren! Blijkbaar liggen de overige 15% ook heel moeilijk, want bijna twee maanden later is er van een omvattend akkoord nog steeds geen sprake. Nu wordt aangekondigd dat het voor midden december zal zijn. We zullen dan kunnen zien of Marc Van Peel (CD&V) erin geslaagd is om het volgens hem “hardvochtige” sociale onderdeel van De Wever's formateursnota “grondig aan te passen”, dan wel of het alleen zal gaan om cosmetische veranderingen. Vooralsnog moeten de laatste knelpunten nog ontward worden (naar verluidt “15 knelpuntjes”) én... moet alles ingepast worden in het financiële plaatje. Ook dat belooft moeilijk te worden.

Trouweloos Groen

Tussendoor kreeg de in de steigers staande nieuw-rechtse coalitie nog goed nieuws te horen. Zo werd er een opening gemaakt in het district Antwerpen. Daar liggen de kaarten erg moeilijk. De Stadslijst van sp.a en CD&V gebaarde daar van krommen haas en deed net of er op het overkoepelend stedelijk niveau geen breuk in de onderlinge verhoudingen was gekomen. Met Groen had de Stadslijst eind oktober een partnerschapsakkoord om samen te zoeken naar een meerderheid in het district Antwerpen. Zo'n meerderheid kon er komen, als men in zee zou willen gaan met de PVDA (die in het district Antwerpen 3 verkozenen heeft). Probleem was echter dat de CD&V-vleugel van de Stadslijst niet wou weten van de PVDA, terwijl ook Patrick Janssens er niet warm voor liep (om het zacht uit te drukken). Waarop alles leek stil te vallen. Achter de schermen werden echter andere contacten gelegd. Uiteindelijk vroegen de verkozenen van Groen op een ledenvergadering om een onderhandelingsmandaat voor een districtscoalitie met... N-VA en OpenVLD. De leden stemden daarmee in.

Onbegrijpelijk

Het is quasi onbegrijpelijk waarom Groen zich heeft laten verleiden tot zo'n trouweloze keuze. Naar eigen zeggen“speelt het BAM-tracé en het sociaal beleid niet mee in het district” (wat nog te bezien valt – er is immers nog geen zicht op het uiteindelijke sociaal en mobiliteitsbeleid van de stad, aangezien de inhoud van het stedelijke bestuursakkoord nog niet bekend is). Ook denken sommigen binnen de groene partijtop naar verluidt dat deze districtscoalitie “er mee voor zal zorgen dat De Wever Groen in het district Borgerhout niet te veel dwars zal zitten”. Dat lijkt echter ijdele hoop (zie verder).

Propagandistische meevaller voor N-VA

Eigenlijk ondermijnt de ecologistische partij met deze keuze voor Rechts haar eigen oppositie op het overkoepelend stedelijk niveau. Wat daar 'onaanvaardbaar' is, kan immers blijkbaar wel in het district. Bovendien helpt Groen de N-VA hiermee aan een propagandistische meevaller van formaat. De lijsttrekster van de N-VA in het district Antwerpen is immers de Vlaams-Koerdische Zuhal Demir. N-VA zal dankzij Groen dus de pluim op de hoed kunnen steken de eerste 'allochtone' districtsburgemeester te hebben geleverd. Waarmee heel wat argumenten omtrent het 'extreem flamingantisme' van de N-VA meteen weer gepareerd kunnen en zullen worden. Tenslotte slaat Groen met deze beslissing de hoop aan diggelen van velen om tenminste ook in de kernstad een progressieve coalitie aan de macht te helpen brengen. Wat Groen met deze beslissing hoopt te kunnen winnen (behoudens een paar postjes) is volstrekt onduidelijk. Persoonlijk denk ik dat de beslissing vooral genomen werd vanuit een primair soort anti-socialisme. Het is bekend dat vele groenen (zeker in de kernstad) een immense afkeer hebben van de 'baronnen' van de sp.a. Die afkeer is begrijpelijk (de 'baronnen' hebben er tenslotte mee voor gezorgd dat er van 'socialisme' nog maar weinig sprake is bij de sp.a). Alleen, nu de sp.a op het niveau van de overkoepelende stad zelf in de oppositie zit, is de 'macht' van die 'baronnen' lang zo groot niet meer. Groen heeft zichzelf – maar ook de gehele progressieve linkerzijde – hiermee dan ook stevig in de voet geschoten. De N-VA haalt grijnzend weer een nieuwe slag thuis. Dankzij Groen!

Borgerhout

Anders verliepen de zaken in Borgerhout. Daar slaagden de kartellijst sp.a-Groen en PVDA er wel in om een progressieve meerderheid te smeden. Borgerhout is wel een beetje een 'speciaal' district. Zo bestond er daar geen Stadslijst van sp.a met CD&V. Wel vormden sp.a en Groen er – net als bij de vorige verkiezingen – een kartellijst. CD&V (2 verkozenen) viel onmiddellijk na de verkiezingen dan weer uit elkaar. Het dissidente raadslid Luc Moerkerke stapte er uit CD&V en zal zetelen als onafhankelijke. Hij onderschrijft nu de progressieve coalitie, waardoor die beschikt over een meerderheid van 14 op 25 zetels. Daardoor zal Borgerhout wellicht ook het enige district worden, waar de N-VA niet mee aan de macht zal zijn. Borgerhout is verder ook de eerste gemeente ooit waar de PVDA deelneemt aan het bestuur. Advocate Zohra Othman wordt schepen van Jeugd, Diversiteit en Samenlevingsopbouw. In een interview zegt ze dat de districtscoalitie wil “inzetten op meer publieke voorzieningen en een sterker sociaal weefsel”, want "Borgerhout is een gemeente met veel jongeren en veel diversiteit, veel armoede en werkloosheid. We moeten daar werk van maken". Verder neemt de progressieve coalitie ook stelling in het globale mobiliteitsdossier. Zohra Othman: “Borgerhout is volgebouwd. Meer parken, meer pleinen en meer groen zijn een noodzaak. We zijn absoluut tegen het BAM-tracé voor de ontsluiting van de ring rond Antwerpen. We willen de overkapping van de ring. Zo komt er veel meer plaats vrij voor groen in Borgerhout en wordt Borgerhout een stuk gezonder: minder fijn stof en minder lawaai.” Tenslotte is er in het progressieve bestuursakkoord zeer veel aandacht voor de participatie van de burgers.

Zure reactie

De in de steigers staande stedelijke nieuw-rechtse coalitie reageerde onmiddellijk afwijzend. In een gemeenschappelijke persmededeling stellen de Borgerhoutse N-VA, Open VLD en CD&V "met spijt vast (te stellen) dat veiligheid niet behoort tot de prioriteiten van het nieuwe districtsbestuur en dat het bestuursakkoord meer aandacht spendeert aan natuurbeleving met bijenhotels, eekhoorns, gierzwaluwen en eetbaar groen dan aan de aanpak van de drugshandel en criminaliteit". Waarmee nieuw-rechts meteen zeer duidelijk de eigen prioriteiten in de verf zet. Pijnlijk ook dat iemand als Nahima Lanjri zich daar achter meent te moeten scharen...

Waar is het ACW?

Heel opvallend bij dit alles is de oorverdovende stilte die opklinkt vanuit het ACW-hoofdkwartier aan de Nationalestraat. Inderdaad, de tot nu toe zeer invloedrijke christelijke arbeidersbeweging ondergaat blijkbaar alles in grote stilte. Het vertrek van de CD&V uit de Stadslijst, de coalitievorming met de N-VA en OpenVLD, de keuze van Groen voor een districtscoalitie met liberalen en nationalisten in de kernstad Antwerpen, de zure reactie tegen de progressieve coalitie in Borgerhout van o.a. Nahima Lanjri,... het deert hen allemaal blijkbaar niet. Toch is het niet zo dat de deelorganisaties van het ACW (en zeker hun activisten niet) nu ineens staan te springen van vreugde om zoveel rechts jolijt. Wel is het zo dat het gehele ACW in de touwen hangt, murw geslagen door de naschokken van het Dexia-debacle. De keldering van deze 'systeembank' heeft immers ook de speculatieve investeringen via de Arco-vehikels doen ineenstorten. Het resultaat daarvan is dat het ACW een grootscheeps herstructureringsplan dient door te voeren. Mede ten gevolge van dit plan, zal een aanzienlijk deel van hun kader op brugpensioen gestuurd moeten worden. Waardoor het ACW meteen beroofd wordt van een groot deel van haar praktische kennis en ervaring. Kortom: de christelijke arbeidersbeweging heeft momenteel andere dan politieke zorgen...

Inmiddels bij sp.a...

De mislukking van Patrick Janssens' plan om via de vorming van een Stadslijst met CD&V 'incontournable' te blijven, doet de sp.a zoals bekend in de oppositie terechtkomen. Daarmee is echter lang niet alles gezegd. Want, hoe moet het nu verder met de sp.a? Decennialang zijn de sociaaldemocraten het gewoon geweest de stad mee te besturen. Hun politiek personeel bestaat dan ook, naast enkele ervaren 'bestuurders', uit veel volgzame meelopers. Die laatsten moesten jarenlang ook niks anders doen dan de politiek van de 'bestuurders' zwijgend ondersteunen met hun stem in de gemeenteraad. Ook al zegt oud-burgemeester Bob Cools terecht dat “oppositie voeren heel plezierig kan zijn”, de 'bestuurders' zelf hebben niet veel zin in oppositie voeren, terwijl de overige raadsleden er wellicht niet eens de bekwaamheid voor hebben. Militanten aan de basis, in de wijken en bedrijven, heeft de sp.a ook al niet echt meer in overvloed. Daarvoor hebben de 'bestuurders' de partijwerking al veel te lang lam gelegd. Het is dan ook moeilijk in te schatten hoe de sp.a haar oppositierol nu concreet gaat invullen. Of, zoals ook in Antwerpen geldt wat Carl Devos vertelt over de sp.a in haar geheel: “De kameraden moeten dringend de straat op en op termijn hun hele partij binnenste buiten keren om ze vrijwel helemaal opnieuw op te bouwen”.

... en bij het ABVV

Een gebrek aan actieve militanten kan men de socialistische vakbond dan weer niet aanwrijven. Het ABVV beschikt over honderden militanten in tal van bedrijven en openbare diensten op Antwerps grondgebied. Daarmee is echter lang niet alles gezegd. Ten eerste is het zo dat die militanten weliswaar werkzaam zijn in de Antwerpse economie, maar daarom nog niet in Antwerpen wonen. Ten tweede is de leiding van het ABVV verdeeld. Onder hen bevinden zich naast sympathisanten (om niet te zeggen leden) van radicaal-linkse partijen als PVDA en Rood! vooral ook vele sp.a-ers. Bij die laatsten heerst er een zekere onvrede over de 'scheurmakers' van radicaal-links, die in hun ogen de sp.a-nederlaag veroorzaakt hebben (al wordt er ook ruiterlijk toegegeven dat de keuze voor een kartel met de 'tsjeven' daar ook voor veel tussenzat). Daarnaast zit de neiging om als vakbond een eigen (lees: niet-partijpolitieke maar vooral pragmatische) koers te varen er diep in. De verdeeldheid, samen met dit pragmatisme, zorgt er mee voor dat we van het ABVV tot op de dag van vandaag nog niets gehoord hebben over de plannen die Bart De Wever heeft met Antwerpen.

Ontslag Patrick Janssens

Uittredend burgemeester Patrick Janssens ziet de bui hangen. Hij neemt dan ook nu reeds ontslag als gemeenteraadslid. In zijn eigen woorden: “Ik ben de vele tienduizenden kiezers die geloven in ons project voor Antwerpen zeer dankbaar en ben ervan overtuigd dat we dat project ook vanuit de oppositie verder kunnen en moéten bewaken. (...) Maar dat gebeurt beter door andere mensen dan door een ex-burgemeester”. De beslissing tot ontslag op zich is niet echt verwonderlijk. Janssens is altijd al louter geïnteresseerd in 'realisaties' waar hij mee kan uitpakken. Zolang de stadsfinanciën zulke 'realisaties' onmogelijk maakten, was hij niet geïnteresseerd in een uitvoerend mandaat en liet hij de burgemeestersstoel warm houden door Leona Detiège. Zodra het geld echter beschikbaar kwam (vanuit de Vlaamse overheid) om 'dingen waar te maken', organiseerde Janssens via de Visa-affaire zijn eigen coup d'état. Nu er voor hem geen eer meer te behalen valt, zet hij onmiddellijk een stap opzij. Persoonlijk meen ik dat hiermee de leegloop bij de Antwerpse sp.a nog maar begonnen is. De partij dreigt daarbij achter te blijven als een zo goed als lege doos.

Tegenbeweging?

Hoe interessant het ook mag lijken, politiek bestaat gelukkig niet alleen uit de perikelen van partijen en personen en hun onderlinge wisselwerking. Er is ook nog zoiets als de maatschappelijke rol van sociale lagen en hun bewegingen. Daar lijkt een en ander stilaan in beweging te komen. Niet toevallig is het in de eerste plaats de meer creatieve laag van de bevolking die van zich doet spreken. Op zich is het voorstel van Behoud de Begeerte om het Pieter De Coninckplein om te dopen in Herman De Coninckplein niet meer dan een ietwat ironische speldeprik naar Bart De Wever toe. De burgemeester-in-spé kon er echter niet mee lachen en bruuskeerde meteen het hele artiestengilde. Waarmee hij meteen aantoonde dat hij er in de verste verte niet aan denkt om een verzoener te worden. Integendeel, hij blijft de man van het conflict en de confrontatie. In kringen van Ademloos, maar ook bij delen van de socialistische vakbond van het stadspersoneel (de ACOD-LRB) doen ondertussen ideeën opgeld om die confrontatie-logica te beantwoorden middels eigen mobilisaties. Zo circuleren er ideeën om de installatie van de gemeenteraad en van het nieuwe college te 'begroeten' met een of andere vorm van manifestatie. Tot nu toe behoort dit alles slechts tot de ruimte van de ideeën en staat er weinig concreets op stapel. Dat kan echter snel veranderen.

Zelfstandig optreden

De nieuwe, sinds mensenheugenis niet geziene situatie, waarbij Antwerpen exclusief door Rechts bestuurd wordt, zorgt voor de sociale meerderheid in de stad uiteraard voor problemen, maar misschien ook voor mogelijkheden. Het decennialange bestuur door sociaal- en christen-democraten heeft er niet zelden voor gezorgd dat sociale bewegingen aan de basis afleerden om zelf actief te strijden. In het prille begin werd dit nog tegengewerkt door de meer verstandige socialistische voormannen. Zo is er een leerrijke anekdote bekend uit de periode van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Toen wisten dokwerkers en scheepsherstellers middels een wekenlange (door trotskisten geleidde) staking af te dwingen dat ze 'bibbergeld' kregen om te werken terwijl de vliegende bommen vielen. De toenmalige ACOD-vakbondsleider van het stadspersoneel (een zekere Frans Lauwers, vader van de huidige lokale sp.a-voorzitter!) ging toen naar burgemeester Camille Huysmans, met de vraag om ook aan het stadspersoneel dergelijk 'bibbergeld' uit te keren. Huysmans antwoordde daarop dat het stadspersoneel deze premie ook kon krijgen, als... "ze ook konden staken zoals de mannen van shop en dok". Dat standpunt verplichtte Frans Lauwers ertoe om een degelijke, militante vakbondswerking uit te bouwen (wat hij gelukkig ook deed). Waarmee de basis gelegd werd voor de uitbouw van een sterke socialistische overheidsvakbond bij het stadspersoneel.

Verschraling

Deze alertheid om de opbouw van eigen, militant-socialistische organisaties met een zelfstandige activiteit uit te bouwen, ging in de jaren daarna grotendeels verloren. Al te dikwijls stelden vakbondsverantwoordelijken zich ermee tevreden een beroep te doen op de 'bevriende' politici. Daardoor ging het zelfstandig optreden van vele militanten stilaan verloren. Dat proces werd nog versneld door de opkomst van het Vlaams Blok/Belang. Uit angst de extreem-rechtse oppositie in de kaart te spelen, werd de kritiek op beleidsmaatregelen (die er intern vaak was) eenvoudigweg ingeslikt. De huidige woordvoerder van de actiegroep stRaten-Generaal, Manu Claeys, wees in zijn boek 'Het Vlaams Blok In Ieder Van Ons' op de nefaste gevolgen daarvan. Het verdwijnen van een zelfstandige, maatschappijkritische activiteit van de sociale bewegingen zorgde er jarenlang voor dat het maatschappelijk en daarmee ook het politieke debat langzaam verschraalde. Het simpele gegeven dat de sociaaldemocraten geen deel meer gaan uitmaken van de macht kan dan ook bevrijdend werken voor tal van sociale bewegingen.

Het voorbeeld uit Aalst

De activisten uit de sociale bewegingen (en in de links-progressieve partijen!) in Antwerpen doen er daarbij goed aan om ook eens over de grenzen van de eigen stad te kijken. Zo is er bijvoorbeeld iets interessants aan het gebeuren in Aalst. De beslissing van de lokale sp.a om er deel te nemen aan een coalitie met N-VA en CD&V deed heel wat stof opwaaien. Heel wat Aalstenaars zagen dat duidelijk niet zitten. Onder de naam Noig Verontruste Aalstenaars verenigden ze zich in een gezamenlijk front. Secretarissen, militanten en leden van ABVV-centrales, van de PVDA, van andere linkse organisaties zoals Rood!, mensen uit het culturele veld en vele anderen nemen zich vast voor om de komende zes jaren actief oppositie te voeren, binnen en buiten de gemeenteraad. Het doet een beetje denken aan wat er in Antwerpen bestond eind jaren '70, begin jaren '80: een zeer breed Anti-Fascistisch Front, met een grote deelname vanuit de georganiseerde arbeidersbeweging (vakbonden, jeugdorganisaties en politieke partijen). Dat is wat vandaag in Antwerpen opnieuw moet gebeuren: een breed front vormen, binnen en buiten de gemeenteraad. Ditmaal niet om het fascisme te bestrijden, maar wel om daarmee een cordon sociale te leggen rond de nieuw-rechtse coalitie. Waarop wachten we?

Voor een cordon sociale

Door nog geen 48 uur na publicatie zijn 'formateursnota' in te trekken, bevestigt De Wever zelf dat die nota niets meer was dan een vorm van politiek stratego. Nu heeft de N-VA-voorzitter ineens het licht gezien en gaat hij verder onderhandelen "op basis van verkiezingsprogramma's". Uit een vergelijking van die programma's wil hij nu de overeenkomsten en de verschillen halen. Naar eigen zeggen zal hij "over 85% snel een akkoord kunnen vinden". Dat hij daar niet eerder op gekomen is...

Stratego

De media vinden het vooral belangrijk wélke verkiezingsprogramma's hij precies met elkaar gaat vergelijken. Dat komt omdat diezelfde media als naar gewoonte niks liever doen dan zelf stratego spelen. De meningen over wie mee in zee kan getrokken worden of over wie er precies 'afgereden' gaat worden, zijn dan ook niet te tellen. Als het aan De Wever zelf ligt, zal het programma van Groen, alvast voorlopig, niet bij de vergelijking betrokken worden. Volgens De Wever heeft Groen zichzelf immers buiten spel gezet. "Hun positie op het vlak van mobiliteit ten opzichte van die van de Vlaamse regering maakt het voor mij, als voorzitter van een partij die deel uitmaakt van die regering, onmogelijk om met hen verder te gaan", aldus De Wever, die daarmee feitelijk bevestigt dat het combineren van het partijvoorzitterschap met de job van burgemeester van Antwerpen een onmogelijke spreidstand is.

Goede wil?

Hij vergeet er ook bij te zeggen dat Groen enkel reageerde op het mobiliteitsonderdeel van zijn inmiddels alweer ingetrokken tekst. Bovendien vroeg Groen ook niets revolutionairs. Zij wensen "een heronderhandeling met de Vlaamse regering van het Masterplan 2020" en zij vragen "dat de nieuwe coalitie duidelijk haar voorkeur uitspreekt voor het Meccanotracé". Voor alle duidelijkheid: ook al wil Bart De Wever dat graag zo voorstellen, Groen vraagt niet de onmiddellijke schrapping van het BAM-tracé en wil ook niet vooruitlopen op de resultaten van het lopende onderzoek in het kader van de Milieu Effect Rapportering (MER). In die zin is het standpunt van Groen ook niet onoverkomelijk voor Stadslijst-onderdeel CD&V, dat bij monde van Marc Van Peel stelt dat "het Masterplan 2020 niet mag geblokkeerd worden". 'Heronderhandelen' is immers niet hetzelfde als 'blokkeren'. In een lezenswaardig persbericht maakte de actiegroep stRaten-generaal dan ook duidelijk dat "een beetje creatieve formateur diverse voorstellen op papier (kan) zetten om tegemoet te komen aan de groenen en tegelijk toch het MER-rapport over de Oosterweelverbinding af (te) wachten, daarmee tegemoet komend aan de Vlaamse regering. Dit is geen hogere wiskunde, wel een kwestie van goede wil". Met het kweken van goede wil lijkt de N-VA-voorzitter echter allerminst bezig te zijn.

Socialisme?

Zijn werkelijke bedoeling is en blijft het afrijden van de sp.a uit de coalitiegesprekken. Zou hij daarin lukken, dan verwezenlijkt hij de oude droom van geheel rechts-conservatief Vlaanderen: het breken van de zogenaamd
'socialistische macht' in Antwerpen. Het feit dat die 'macht' al decennialang zo goed als niets meer te zien heeft met wat we gewoonlijk verstaan onder 'socialisme' doet daarbij nauwelijks ter zake. De Wever wil simpelweg de Stadslijst (van sp.a en CD&V) opbreken. Hij hoopt op die manier scheep te kunnen gaan met de vijf verkozen gemeenteraadsleden van CD&V. Samen met de OpenVLD komt hij dan aan een werkbare meerderheid. Probleem is alleen dat de betrokken CD&V-ers grotendeels behoren tot de vleugel van de christelijke arbeidersbeweging ACW. En nu wil het spreekwoordelijke toeval (?) dat die immer discrete christelijke arbeidersbeweging niet staat te springen om de N-VA te depanneren. Al houden we natuurlijk best een slag om de arm met het oog op een of andere ultieme tsjevenstreek.

Realisme?

De werkelijke inzet van heel dit politiek strategospel draait overigens niet om de vraag wie er al dan niet mee aan tafel mag komen zitten. Veel belangrijker is... wie de rekening zal betalen. Want laten we wel wezen: terwijl de vergaderingen op het Schoon Verdiep zich voortslepen, woedt de maatschappelijke crisis onverminderd verder. Mede daardoor staat Antwerpen voor dalende inkomsten en snel stijgende uitgaven. De uitgangspunten van de formateur zijn er op gericht om het verschil tussen inkomsten en uitgaven dicht te rijden... op kosten van de slachtoffers van de crisis. Ongetwijfeld rekent De Wever erop dat met het verstrijken van de dagen ook het 'realisme' van zijn potentiële gesprekspartners zal toenemen, zodat hij uiteindelijk toch een 'deal' zal kunnen sluiten rond zijn uitgesproken anti-sociale uitgangspunten.

Cordon sociale

Het sp.a-onderdeel van de Stadslijst staat daarmee voor een verscheurende keuze: doen zij, zoals hun collega's in Aalst, mee met De Wever in de ijdele hoop het concrete beleid op punten en komma's hier en daar 'bij te sturen'? Of kiezen zij ervoor om, samen met Groen, PVDA én het maatschappelijk middenveld (met inbegrip van het ACW overigens!), dit nefaste anti-sociale beleid in zijn geheel krachtig te bestrijden? Het gaat hier om een keuze waarover niet alleen de leden van de sp.a zich dienen uit te spreken. Het is een keuze waar de samenleving in al haar gelaagdheden zich over zou moeten buigen. Zoals Vlaams ABVV-voorzitster Caroline Copers in een opiniestuk opmerkt "gaat (dit) niet alleen de hele partij maar ook de hele progressieve beweging aan - ook het ACW". Want het is dringend nodig om met "heel het progressieve middenveld (...) tegen te spreken dat de grondstroom in Vlaanderen rechts zou zijn". Om daarin te slagen, komt het er eigenlijk op neer de N-VA te omringen, niet met een cordon sanitaire, maar wel met een cordon sociale!

Het vermeende antwoord van Bart De Wever op de Antwerpse uitdagingen

Hoe de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen te Antwerpen ook beoordeeld mag worden, aan een aantal uitgangspunten voor het stedelijk beleid te Antwerpen kan niemand voorbij. De voorziene aangroei van de bevolking met pakweg 100.000 extra inwoners zal sowieso zorgen voor grote problemen op het vlak van kinderopvang, onderwijs, huisvesting, gezondheid, armoede en mobiliteit. Tegelijk is de financiële beleidsruimte niet zozeer beperkt, dan wel zo goed als onbestaande. Een oplossing vinden voor al die problemen is dan ook niet eenvoudig. Bart De Wever schreef een zogenaamde 'formateursnota' (het woord op zich getuigt overigens van slecht Nederlands) waarmee dit allemaal 'geregeld' zou moeten worden. Laten we proberen wat dieper op de inhoud van die nota in te gaan.

Analyse?

Wat opvalt in de nota De Wever is dat hij niet vertrekt van een analyse van de problemen en hun oorzaken om zo te komen tot het formuleren van oplossingen. Hij lijkt eerder in te zetten op een waslijst van soms heel concrete, maar meer nog van vrij vage ideeën. Deze afwezigheid van een analyse in de tekst wil overigens niet zeggen dat er geen analyse schuilt achter de tekst. Eerder integendeel. Het mag duidelijk zijn dat de uitgesproken rechts-conservatieve en tegen de ideeën van de Verlichting gerichte opvattingen van de N-VA-voorzitter zowat elke zinsnede onderbouwen, zonder dat dat echter ook uitdrukkelijk zo gezegd wordt. Het is uiteraard een oude en beproefde tactiek om de eigen zienswijze niet onder woorden te brengen. Zo wordt de indruk gewekt dat het gaat om een algemeen gedeelde zienswijze, die als het ware boven en buiten elke discussie staat.

Onderzoek en mogelijkheden

Om niet volstrekt eenzijdig over te komen, wordt veel van wat niet direct past in zijn zienswijze weliswaar aangeraakt, maar dan meestal onder de vorm van 'te onderzoeken'. Zo komt het werkwoord 'onderzoeken' (en alle vervoegingen daarvan) 25 keer voor in de tekst. Het begrip 'mogelijk' (en afleidingen ervan zoals 'zo veel mogelijk', 'mogelijkheden', 'indien mogelijk', 'mogelijks', enz.) komt dan weer niet minder dan 55 keer voor. Meer dan genoeg om een schepen voor onderzoek van mogelijkheden aan te stellen, zo lijkt het wel.

Uitgaan van de grote problemen

Laten we een en ander nu eens in detail bekijken. We gaan daarbij uit van de grote problemen die zich de komende jaren zullen stellen voor de meerderheid van de Antwerpse bevolking, zoals daar zijn: de woningnood, de tekorten in het onderwijs en in de kinderopvang, de werkloosheid (vooral bij jongeren), de mobiliteitscrisis, de volksgezondheid (vooral inzake luchtzuiverheid en lawaaihinder), de armoede en tenslotte ook de financiën. Hoe denkt De Wever al deze uitdagingen aan te pakken?

Woningnood

De Wever begint met het probleem te erkennen: “De bevolking in Antwerpen groeit. Dit vraagt om een voldoende aanbod van betaalbare en kwaliteitsvolle middenklasse woningen en appartementen”. Het probleem is echter vooral dat hij geen werkbare oplossing(en) aanreikt. Wel is er een veelvoud aan vrome voornemens. Een bloemlezing maakt dit duidelijk: “De stad wenst een groter aandeel van eengezinswoningen in het woonaanbod om gezinnen aan te trekken”; “Om het aanbod op peil, de woningprijzen betaalbaar en de open ruimte groen te houden, wordt de densiteit in de nieuwe woonontwikkelingen voldoende hoog gelegd. Kwalitatieve en compacte hoogbouw vormt een deel van de oplossing in wijken als Nieuw Zuid en het Eilandje, en hiervoor is de hoogbouwnota het te gebruiken instrument”; “Bij voorkeur worden de nieuwe ontwikkelingsprojecten die nu in de pipeline zitten snel uitgevoerd: o.a. Nieuw Zuid, Regatta, Militair Hospitaal, Eksterlaar, Groen Zuid”. Abstractie makend van de betwistbare wenselijkheid van hoogbouw blijft de vraag wie er precies gaat zorgen voor het bouwen van al deze benodigde extra woongelegenheid en – vooral! – wie daarvoor de broodnodige financiële middelen zal ophoesten: de stad, de privé, de sociale huisvestingsmaatschappijen, het OCMW, ...? Op die vraag blijft De Wever het antwoord schuldig. Toch kunnen we vermoeden dat hij (trouw aan zijn intieme overtuigingen) zo veel mogelijk wil inzetten op Adam Smith's onzichtbare hand van de markt. Zo wordt er veel nadruk gelegd op het vereenvoudigen van de bouwcode, die als “te star” voorgesteld wordt. “Initiatieven” (lees: private initiatieven) mogen van De Wever immers “niet afgeremd worden”. Ook vergunningsprocedures “voor relatief onzichtbare ingrepen (o.a. zonnecollectoren, groendaken)” dienen verder “versoepeld te worden” (echter niet zo voor “aanpassingen die de kwaliteit van de gevel verlagen zoals schotelantennes” – deze “blijven verboden”). De Wever wil ook veel inzetten op samenwerking “met projectontwikkelaars” en “met de eigenaars”. Expliciet wil de N-VA-voorzitter ook het “aanbod op de private woonmarkt (versterken) om middeninkomens aan de stad te binden”. Daarbij wordt opgemerkt dat “de stad hieraan (kan) bijdragen door bij het aansnijden van nieuwe woongebieden specifiek aandacht te hebben voor betaalbare en kwaliteitsvolle eengezinswoningen en appartementen”. Wat er precies bedoeld wordt met dat “specifiek aandacht hebben” is wel veel minder duidelijk. De Wever wil naar eigen zeggen ook “de huisjesmelkerij hard aanpakken”. Daarbij wordt dan wel opgemerkt dat de AG Vespa (zowat het enige instrument waarover de stad beschikt om daadwerkelijk iets te doen tegen huisjesmelkerij) “steeds complementair (dient op te treden) aan de private sector. In geen geval zal AG Vespa in de plaats treden van de reguliere private markt”.

Sociale huisvesting?

Heeft De Wever ook aandacht voor de problematiek van de sociale woningen (waarvoor er een wachtlijst bestaat van zo'n 20.000 kandidaten)? Jawel, maar... ook hier kan men er stevige vraagtekens bij plaatsen. Zo wordt er over de genoemde wachtlijst niks (!) gezegd in het hele document. Wel getuigt de hele tekst van een enorm wantrouwen tegenover het cliënteel van de sociale huisvestingsmaatschappijen. Impliciet wordt ervan uit gegaan dat er gesjoemeld wordt met de toewijzingsvoorwaarden en met de controle op sociale fraude. Bewijzen daarvan worden echter nergens gegeven. Expliciet worden diegenen die een sociale woning huren zonder het Nederlands voldoende machtig te zijn, bedreigd met een sanctie. Hoewel De Wever schrijft dat “bij het bouwen van sociale woningen steeds rekening (wordt) gehouden met de specifieke noden van senioren en personen met een handicap”, stelt de tekst ook overduidelijk dat “het huidige aandeel sociaal wonen in het (stedelijke) patrimonium constant (zal worden) (ge)houden op het huidige niveau”, hetgeen uiteindelijk betekent dat er geen nieuwe sociale woningen bij zullen komen. Nogmaals: ondanks de huidige wachtlijst van 20.000 personen! In het algemeen beschouwt De Wever “sociale woningen (als) een vorm van stimulans tot sociale mobiliteit” en “voor de meerderheid van de bewoners kan sociale huisvesting een tussenstation (!) zijn op weg naar de reguliere markt”. Eigenlijk is De Wever dus van mening dat sociale huisvesting slechts een tijdelijk (wellicht nood-)karakter kan of mag hebben... Omdat zelfs De Wever er niet om heen kan dat de huurprijzen op de private markt momenteel de pan uit swingen tot onbetaalbare hoogtes, “zal (de stad) eigenaars meer aanzetten om hun woning via een sociaal verhuurkantoor te verhuren zodat het aanbod van woningen aan een sociale huurprijs op deze wijze verhoogt. Op die manier verhogen wij het aanbod van betaalbare huurwoningen”. Hoe precies De Wever deze eigenaars daartoe gaat 'aanzetten', mogen we evenwel niet vernemen uit de tekst...

Onderwijs

De toename van de Antwerpse bevolking zorgt ook voor bijkomende noden in het onderwijs. Schattingen spreken van een tekort van meer dan 23.000 plaatsen voor leerlingen. De N-VA-voorzitter gaat grotendeels voorbij aan dit probleem en komt niet veel verder dan “de stad coördineert over de netten heen om het tekort aan plaatsen aan te pakken”. De noden aan extra onderwijzend personeel (die nog niet eens berekend werden) zullen worden aangepakt door een niet nader omschreven “actief rekruteringsbeleid”. De Wever zegt verder wel dat “bestaande schoolgebouwen duurzaam, ecologisch en energiezuinig gerenoveerd (worden)”, maar hij vergeet te preciseren hoe dat dan betaald zal worden. Ook wil De Wever dat “de stad in nauwe samenwerking met de private sector een technische campus (zal) uitbouwen op het knooppunt van stad en haven/industrie”. Ook hier blijft onduidelijk waar de financiële middelen vandaan zullen komen. Het stedelijk onderwijs komt niet ter sprake in de tekst (!), wat De Wever er evenwel niet van weerhoudt om toch een frontale aanval in te zetten op het pedagogisch project van het stadsonderwijs. “We gaan niet langer alleen uit van kansarme kinderen, maar houden ook rekening met de andere kinderen. Op die manier krijgen alle kinderen dezelfde kansen”, dixit de formateur. Waarmee hij volstrekt voorbijgaat aan het specifieke probleem van... de achterstelling van bepaalde bevolkingsgroepen. Of toch niet helemaal, aangezien De Wever vindt dat “een verlengde schooldag voor iedereen een meerwaarde (is), vooral voor leerlingen uit achterstandsgroepen (waarvoor) dit een belangrijke stimulans (kan) zijn”. Naar eigen zeggen “niet zozeer om jongeren 'van straat te houden', maar om kinderen, ook kansarme kinderen, via school de kans te geven om zich veelzijdig te ontwikkelen en hun talenten ten volle te ontplooien”. Anders gezegd: wie niet mee kan, moet maar wat meer uren op de schoolbanken slijten.

Schaarste

Gezien de schaarste aan beschikbare plaatsen in het onderwijs, stelt zich uiteraard ook het probleem van de inschrijvingen en van de vaak schrijnende taferelen die daarmee gepaard gaan. Hier abdiceert De Wever aan de sturende rol die een politieke overheid zou kunnen innemen. Zo lezen we dat “in gans dit verhaal de lokale overlegplatforms (LOP’s) een cruciale rol (hebben) op het terrein. Zij leggen immers vast hoe de procedure zal verlopen en welke percentages in het licht van de contingentering zullen gebruikt worden. Tot onze spijt stellen wij vast dat de middengroepen daar vandaag zo goed als niet in vertegenwoordigd zijn. De stad zal ijveren voor een schoolpopulatie die alle kinderen - al dan niet kansarm - vertegenwoordigt”. Veel aandacht is er verder voor het verwerven door de jongeren van het Nederlands “buiten de lesuren”. “Ochtend- en avondopvang voor kinderen van werkende ouders” zal worden “onderzocht”. Repressief optreden tegen spijbelgedrag ontbreekt evenmin, zonder al te veel in detail te treden.

Kinderopvang

Inzake kinderopvang worden er veel vrome wensen geuit. Zo “worden de wachtlijsten weggewerkt door het aantal beschikbare plaatsen drastisch te verhogen”. Ook zal de stad “streven (naar) 5.000 extra plaatsen door stad en private sector”. Hoe dat zal gebeuren en wie dat zal betalen, wordt er niet bij gezegd. Al bij al blijft de inspanning beperkt tot facilitering. Ook hier kan de N-VA-voorzitter zich niet inhouden om te benadrukken dat “Nederlands de omgangstaal blijft in alle kinderdagverblijven, zowel met de kinderen als met de ouders”.

Werkloosheid

De werkloosheid in Antwerpen behoort tot de hoogste van Vlaanderen (16 procent tegenover 7 procent). Voor jongeren is het nog erger: een op de vier Antwerpse jongeren is werkloos. Toch komt het woord slechts een (1!) keer voor in de hele tekst. Er staat enkel dat “de bestrijding van jeugdwerkloosheid wordt verder gezet door jongeren te stimuleren om verder te leren en een opleiding af te ronden. Het streefdoel moet zijn dat alle jongeren onder de 25 jaar een opleiding, een baan of een leer/werkplek vinden”. Hoe moet dit dan gebeuren? Door “activering”. Ook daar komt de als gebrekkig begrepen kennis van het Nederlands weer op de proppen. Dit wordt beschouwd als “de belangrijkste drempel voor een succesvolle intrede in de arbeidsmarkt”. Ook komt hier opnieuw het volgens De Wever “tijdelijk” karakter van sociale opvang om de hoek kijken: “een leefloon (nvdr: voor wie uit de werkloosheidsverzekering tuimelt) mag geen hangmat zijn, maar wel een tijdelijke opvang voor wie het echt nodig heeft”. Overigens, wie als studerende jongere geniet van een leefloon, zal afspraken moeten onderschrijven inzake de “te behalen resultaten”. Ze zullen ook “worden verplicht om een studentenjob aan te nemen tijdens het weekend of in de vakantie”. Elders in de tekst kunnen we dan weer lezen dat de stad haar personeelsbestand verder zal inkrimpen (door het niet-vervangen van ambtenaren die op pensioen gaan), hetgeen uiteraard de dienstverlening geen goed zal doen. Geen nood echter, want De Wever weet dat “de stad (vragende partij) is om langdurig werklozen te kunnen verplichten om hun specifieke kwaliteiten ter beschikking te stellen van de stadsdiensten, de gemeenschap of de sociale economie”. De op alles voorbereide partijvoorzitter weet ook al bij voorbaat aan wie hij de schuld gaat geven als zijn activeringsbeleid er toch niet voor zou zorgen dat de werkloosheid opgeslorpt geraakt. In dat geval waarschuwt hij de argeloze 'genieter' van de activeringspolitiek: “wie moedwillig te laat komt, voor problemen zorgt, opdrachten weigert, opleidingen verwaarloost, zal daarvan de gevolgen voelen”.

Mobiliteit

Iedereen weet dat de mobiliteitscrisis in Antwerpen van die aard is dat ze hoe dan ook een oplossing vergt. Veel opties zijn er echter niet. Ofwel stapt De Wever verder in het kader dat bepaald wordt door het onzalige compromis dat tot stand kwam in de schoot van de Vlaamse regering (behoud via ondertunneling van het dwars door de stad lopende en door de bevolking bij referendum afgewezen BAM-tracé). Ofwel kiest De Wever voor een andere en betere oplossing, waarvoor hij dan wel het Vlaams regeringscompromis op de helling moet zetten. Onnodig te zeggen dat De Wever als de rechtgeaarde conservatief die hij is de dingen liever bij het oude BAM-tracé houdt. Enkel inzake een mogelijke overkapping van de Ring doet hij een (heel kleine) toegeving – echter niet aan bevolking of actiegroepen, wel aan de liberalen van OpenVLD: “De stad zal verder onderzoek voeren naar de haalbaarheid en betaalbaarheid om de Antwerpse ring gedeeltelijk te overdekken door sommige bruggen te verbreden tot het Europees toegelaten maximum. De bijgekomen ruimte kan ingezet worden voor parkeerplaatsen, groene ruimte en stedelijke ontwikkeling (extra woningen, ruimte voor kantoren, grootstedelijke functies zoals de uitbreiding bouwcentrum en de verdichting aan stationsomgevingen, ...).” Een taak dus voor de al eerder genoemde hypothetische schepen voor onderzoek van mogelijkheden. Voor de rest kiest De Wever voor een stad die vooral ruimte biedt aan de auto, waar voetgangers hun plan maar moeten zien te trekken en waar het openbaar vervoer tevreden mag zijn met een plaats in de marge.

Gezondheid

Gezien De Wever's 'visie' op het mobiliteitsprobleem moet er niet te veel worden verwacht van zijn remedies voor de problemen van luchtzuiverheid en lawaaihinder. Naar analogie met de Amerikaanse Republikeinen komt hij niet veel verder dan het verleggen van de verantwoordelijkheid voor de luchtzuiverheid naar... de individuele burgers en/of gezinnen. Zo staat er letterlijk te lezen dat “de stad een informatiecampagne (voert) waarbij het stoken met houtkachels of open haarden bij windstilte of mist ten stelligste wordt ontraden in functie van de luchtkwaliteit. Bij bepaalde weersomstandigheden kan dit via politiereglement verboden worden.” Voor de rest is De Wever van mening dat “de haven (een) voortrekkersrol (heeft) op vlak van luchtkwaliteit” en deze ook dient te behouden. “Zo is er ruimte voor intelligent energieverbruik en -productie”, aldus nog De Wever. Aan lawaai en de hinder die daaruit voort komt, maakt de geachte partijvoorzitter dan weer helemaal geen woorden vuil...

Armoede

Hoewel iedereen het erover eens is dat armoede voor de samenleving in haar geheel en voor de stad in het bijzonder een van de grootste problemen is, komt het begrip slechts drie keer aan bod in de nota. Zelfs dan kan De Wever het niet laten om vooral de armen zelf en dus niet de armoede te stigmatiseren: “Actief opsporen en aanpakken van armoede en sociale ellende is belangrijk. Voorkomen is immers beter dan genezen. Gerichte bezoeken kunnen een middel zijn om fraude en wantoestanden te achterhalen. Deze informatie moet op een wettelijke manier benut kunnen worden in het correct inzetten van middelen en het straffen van fraudeurs”. Voor wat betreft de eigenlijke steun aan personen die zich in de armoede bevinden, is De Wever van mening dat het OCMW... best afgebouwd wordt. “Het OCMW focust zich op haar kerntaken: sociale dienstverlening, begeleiding en activering en een snelle doorstroming naar de reguliere arbeidsmarkt van de leefloners”. Ook hier zien we opnieuw De Wever's obsessie met het tijdelijke karakter van sociale dienstverlening: “Sociale tewerkstelling is een belangrijke tijdelijke hefboom om opnieuw werkervaring en motivatie te vinden. Maar de sociale economie moet een tussenstap zijn. (Her)integratie in de reguliere arbeidsmarkt blijft het doel”.

Financiën

Door het feit dat de N-VA-voorzitter voornamelijk dingen wil afbouwen, krimpt de nood aan financiële middelen natuurlijk aanzienlijk. Dat neemt niet weg dat de financiële beleidsruimte voor de stad erg beperkt blijft. De oorzaken daarvoor zijn veelvuldig: door de globale maatschappelijke crisis en door de federale en regionale bezuinigingspolitiek krimpen de belastingontvangsten in heel het land, waardoor ook het Gemeentefonds krimpt. Antwerpen is voor een groot gedeelte van haar inkomsten afhankelijk van dat fonds. Door de daling van de belastingopbrengsten, dreigt ook de opbrengst van de gemeentelijke opcentiemen te dalen. Een compensatie daarvoor zou gevonden kunnen worden in het verhogen van de belasting op de drijfkracht van bedrijven. De Wever – die het VOKA beschouwd als 'zijn baas' – is dat echter allerminst van plan. Integendeel, hij zou de belastingen voor bedrijven liever nog wat willen terugschroeven. In de woorden van De Wever: “prioritair wordt onderzocht hoe de belastingen op ondernemingen op een realistische, eenvoudige en rechtvaardige basis kunnen geheroriënteerd worden. Een arrest van het grondwettelijk hof van 2012 biedt de mogelijkheid om te belasten op draagkracht van een onderneming (bijvoorbeeld omzet). Deze heroriëntering zal onderzocht én voorbereid worden in nauw overleg met de betrokken sectoren”. Voor wie aan de uitkomst van dat 'nauw overleg' zou durven twijfelen, staat er ten overvloede bij dat “er een gunstig fiscaal ondernemingsklimaat (wordt) gecreëerd”.

Pensioenkost

Naast de dalende belastinginkomsten, zorgen ook de toenemende kosten voor gepensioneerde ambtenaren voor snel groeiende extra uitgaven. Nochtans wil De Wever daar nog een schepje bijdoen. “Ambtenaren die op pensioen gaan, worden slechts selectief vervangen”. Dat daardoor ook de bijdragen van de actieve ambtenaren in het betalen van die pensioenlasten achteruit zullen gaan is blijkbaar geen probleem.

Schulden

De N-VA-voorzitter gaat er prat op dat hij in de rangen van zijn partij iemand heeft als uittredend schepen voor financiën Luc Bungeneers. Van deze man wordt beweerd dat hij de stadsfinanciën uiterst goed beheerd heeft in de afgelopen twee legislaturen. De Wever gelooft zo erg in deze mythe dat hij zelfverzekerd schrijft dat “tegen het einde van de legislatuur (i.e. 2018) de historische schuld van Antwerpen volledig weg (gewerkt wordt)”. Ondertussen “wordt (er) aan schuldafbouw gedaan, niet aan schuldopbouw”. Goedgelovige zielen – waaronder niet weinig journalisten! - leiden daaruit af dat Antwerpen tegen 2018 volledig schuldenvrij zal zijn. Dat is nog maar de vraag. Enerzijds omdat De Wever alleen maar spreekt over het afbouwen van de 'historische' schuld, waardoor hij handig vermijdt te spreken over nieuwe schulden. Die zijn er echter wel, al was het alleen maar door het debacle van Dexia met de teloorgang van de dividenden uit de Gemeentelijke Holding. Het terugbetalen van die schade zal gemakkelijk duren tot 2024. Ondertussen wil De Wever echter ook wel wat concrete zaken realiseren (voornamelijk ten behoeve van de middenstand en vooral in de binnenstad) en... dat gaat natuurlijk ook wel wat geld kosten. Geen idee waar hij dat gaat halen.

Stratego

Met deze nota doet De Wever geen enkele poging om tot een werkbaar akkoord voor het bestuur van de Scheldestad te komen. Hij voert enkel een nummertje politiek stratego op. Hij weet zelf maar al te goed dat dergelijk project absoluut onverteerbaar is voor bijna al zijn gesprekspartners (enkel de OpenVLD kan er in meegaan). Dat bleek dan ook onmiddellijk: de Stadslijst van sp.a en CD&V, net zo goed als Groen schoten al meteen met scherp. De Wever heeft zo zijn pedagogisch nummertje voor de eigen achterban weer eens opgevoerd, waarmee hij aan die achterban nog maar eens kan uitleggen en aantonen hoe 'conservatief' en 'anti-veranderingsgezind' de anderen toch wel zijn. Zoals de tweede Bonaparte uit de Franse geschiedenis, kan ook deze Calimero nu in zijn hoekje wachten tot de steun van de slecht ingelichte goegemeente nog meer zijn kant opwaait. Dat de stad met haar inwoners ondertussen verder de dieperik ingaat, raakt hem daarbij nauwelijks.

Repressie

Een zaak is zeker: met deze man als burgemeester gaan we een periode met verscherpte sociale tegenstellingen tegemoet. De Wever zelf weet daar maar al te goed. Vandaar dat hij in zijn nota uitermate veel aandacht besteedt aan repressie op alle vlakken, gaande van GAS-boetes, over allerlei sociale controles tot uitbouw en versterking van de politie. Gecombineerd met de algehele uitzichtloosheid voor brede lagen van de bevolking zal dit op termijn zorgen voor meer en meer sociaal en ook syndicaal verzet. Ook daarvoor heeft De Wever een remedie: “Continuïteit in dienstverlening en afhandeling is enorm belangrijk. Elke staking die de haven volledig platlegt is nefast voor de concurrentiepositie. Stads- en havenbestuur overleggen daarom met de Regeringen over een minimumdienstverlening, zodat syndicale acties nooit leiden tot het blokkeren van de Antwerpse haven. In dit kader moet onder andere in overleg met alle betrokkenen de werking van het loodswezen en de douane worden geoptimaliseerd”.

Verzet

Vroeg of laat zal het verzet buiten de gemeenteraad een ontmoeting moeten hebben met linkse opposanten binnen de gemeenteraad en omgekeerd. Aan ons allen om daaraan langs beide kanten vanaf nu te werken!